Γιάννενα, 21 Απριλίου 2013 – Εργατικό Κέντρο
Η συνεργατική και αλληλέγγυα οικονομία βρίσκεται το τελευταίο διάστημα, εξαιτίας και της επίθεσης των αφεντικών στην κοινωνική πλειοψηφία, στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης, εμπνέοντας ταυτόχρονα πάμπολλα εγχειρήματα των «από κάτω».
Τα εγχειρήματά αυτά, ενάντια στους καταναγκασμούς που δημιουργεί το κυρίαρχο κερδοσκοπικό μοντέλο της δήθεν ‘ελεύθερης αγοράς’, από τη μία επιχειρούν να απαντήσουν στα προβλήματα επιβίωσης που γεννά η υπερσυγκέντρωση του πλούτου στα χέρια λίγων από την άλλη διευρύνουν τη συζήτηση για πώς θα μπορούσε να υπάρξει μία άλλη, αλληλέγγυα, μη κερδοσκοπική οικο-νομία, χωρίς τη μεσολάβηση του κράτους, χωρίς την ανταγωνιστική αντίληψη στην οποία στηρίζονται / ή καλλιεργούν οι επιχειρήσεις.
Η δυναμική ανάδυση της αλληλέγγυας οικο-νομίας στο προσκήνιο της καθημερινής συμπίπτει – κατά τη γνώμη μας – με την ραγδαία συνειδητοποίηση ότι ζούμε το τέλος των υποσχέσεων του καπιταλισμού για ευημερία, πρόοδο, ‘ανάπτυξη’ (δηλ. μεγέθυνση).
Παρόλο που το πολιτικό προσωπικό και σχεδόν κάθε έκφανση του συστήματος εξουσίας αναμασά με εγκαρδιότητα τον μύθο της ‘ανάπτυξης’ , η κατάρρευση του πολιτικού συστήματος και η κρίση κοινωνικής νομιμοποίησής του, είναι εκκωφαντική.
Οι υποσχέσεις , ωστόσο δεν τρώγονται , όπως δεν τρώγονται και τα άχρηστα αγαθά που με μανία προσέφερε στους υπηκόους η καταναλωτική κοινωνία για να τους αποξενώσει στο επίπεδο του παθητικού καταναλωτή.
Μας έδωσαν την ψευδαίσθηση της ευτυχία, μας άρπαξαν την ελευθερία.
Στο πλαίσιο αυτό, η αλληλέγγυα οικονομία αποτελεί μία ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ για την απελευθέρωσή μας ως κοινωνία, μία ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ η οποία τοποθετεί στο επίκεντρο του σκέπτεσθαι και του πράττειν τις ανθρώπινες ανάγκες, και όχι το κέρδος, μία ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ που αναγνωρίζει ότι υπάρχουν όρια στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, μία διαδικασία με σκοπό τη ριζική αντιστροφή προοπτικής, για να ανήκουμε εμείς στη Φύση και όχι αυτή σε εμάς.
Σε αυτό το σημείο χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε ορισμένα πράγματα.
Για το πολιτικό σύστημα που φέρει μεγάλο μερίδιο ευθύνης για τη υπάρχουσα κατάσταση η αλληλέγγυα οικονομία επιχειρείται να αποτελέσει το ιδανικό άλλοθι, κάτι σαν σωσίβιο για τον εξανθρωπισμό του συστήματος εκμετάλλευσης , για τον εξωραϊσμό του καθεστώτος της φιλελεύθερης ολιγαρχίας.
Η Αλληλέγγυα Οικονομία δεν πρέπει να αποτελέσει ένα ευκαιριακό εργαλείο για την κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας, ένα εργαλείο με στόχο την διεύρυνση της εκλογικής κομματικής επιρροής, όπως παρατηρούμε ότι επιχειρείται από κομμάτια της αριστεράς.
Οι παλιότεροι έχουν ζήσει , τη δεκαετία του ’80 , την κωμωδία των συνοικιακών συμβουλίων τα οποία είχαν αποτελέσει προνομιακό πεδίο για την προώθηση της πολιτικής των ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ.
Κλείνοντας μπορούμε να διακρίνουμε μερικά χαρακτηριστικά της Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας, χαρακτηριστικά τα οποία μπορούν να ενισχύσουν τη θέση πως η Αλληλέγγυα Οικονομία είναι μία αντι-εξουσιαστική οικονομία, με την έννοια πως δεν έχει στόχο την κατάληψη της εξουσίας.
Η Αλληλέγγυα Οικονομία:
-Αμφισβητεί το κυρίαρχο μαρξιστικό φαντασιακό της παραγωγής χωρίς όρια και τον κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας,
-Διακρίνεται από οριζοντιότητα,
-Προσπαθεί να δημιουργήσει το δικό της δίκαιο, έξω από την κρατική και κερδοσκοπική διαμεσολάβηση, μέσα από θεσμούς άμεσης δημοκρατίας, μέσα από την αυτό-κυβέρνηση,
-Στηρίζεται στην αμοιβαιότητα και τη συνεργασία όσων συμμετέχουν.
-Απαρνείται έννοιες όπως το κέρδος και μας εισάγει σε έννοιες όπως το πλεόνασμα το οποίο μπορεί να χρησιμοποιείται για κοινωφελείς σκοπούς στο πλαίσιο μίας αναδιανεμητικής λογικής, το χάρισμα, η ανταλλαγή, το δώρο.
-Λειτουργεί ως μία διαδικασία ενηλικίωσης μας ως κοινωνίας κι αυτό επειδή τοποθετεί το άτομο, τον πολίτη στο επίκεντρο της οικονομικής πολιτικής. Η οικονομία αποφασίζεται, σχεδιάζεται. Με την επιβολή δασμών, με τη φορολόγηση των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων, με τον εργασιακό εκβιασμό, αποφασίζεται πολιτικά, ακόμη και στο πιο άγρια νεοφιλελεύθερο ‘ελάχιστο’ κράτος.
Δεν είναι το θεόσταλτο μήνυμα κάποιων μεταφυσικών νόμων της αγοράς.
Και επειδή ακριβώς η οικονομία ΣΧΕΔΙΑΖΕΤΑΙ, η αλληλέγγυα οικονομία μετατρέπει τον πολίτη σε υποκείμενο της οικονομίας, ενάντια στην κρατική, κομματική, επιχειρηματική μεσολάβηση,
-Οι θεσμοί, οι μορφές της αλληλέγγυας οικονομίας λειτουργούν ακόμη ως ανοιχτά σχολεία ανταλλαγής της γνώσης, ως πεδία ελεύθερων πειραματισμών των από κάτω, ως κόμβοι μίας άλλης οικονομίας.
-Συνδέεται με τους παγκόσμιους κοινωνικούς αγώνες, τα κοινωνικά αιτήματα για δικαιοσύνη και ισότητα, για δίκαιες τιμές στον παραγωγό, για ελαχιστοποίηση του οικολογικού κόστους μεταφοράς των προϊόντων.
-Λειτουργεί με άμεση δημοκρατία. Η άμεση δημοκρατία όχι ως καθεστώς αλλά ως ενιαία διαδικασία (οργανωτική και κοινωνική) είναι το απελευθερωτικό πρόταγμα της κοινωνίας της πλήρους ισότητας και κατάργησης των καταναγκασμών και των μεσολαβήσεων. Η άμεση δράση είναι η ουσία του πράττειν της άμεσης δημοκρατίας. Τίποτα από τα δύο δεν έχει νόημα χωριστά.
Μπορεί η «αλληλέγγυα οικονομία» να αποτελέσει το εφαλτήριο για την υπέρβαση του υπάρχοντος συστήματος της ληστρικής οικονομικής εκμετάλλευσης ανθρώπων και φυσικών πόρων; Πώς μπορεί να συγκροτηθεί ως ένας αμεσοδημοκρατικός θεσμός εμπνευσμένος από αξίες οι οποίες συγκρούονται με το φαντασιακό της καταναλωτικής κοινωνίας, το φαντασιακό του homo economicus και την ιδεολογία της «ανάπτυξης», χωρίς να εξατμιστεί σε μία ακόμη «εναλλακτική λύση» εντός συστήματος;
Αυτά τα ερωτήματα θα συζητήσουμε με τους σημερινούς μας καλεσμένους.